مطهره ملکوتی‌فر رئیس اداره مشاوره و سلامت روان دانشگاه  به مناسبت ۱۰ اکتبر روز جهانی سلامت روان و در گفتگو با خبرنگار مفدا سبزوار اظهار داشت: از نظر سازمان بهداشت جهانی سلامت یعنی "نه تنها نبودن بیماری و معلولیت" بلکه "حالت بهینه خوب بودن جسمی؛ روانی و اجتماعی". سلامت روان هم همینطور است یعنی نه تنها فرد بیماری روانی مثل افسردگی؛ وسواس؛ دو قطبی؛ اسکیزوفرن و .... ندارد بلکه سطح مطلوبی از کارآمدی؛ اعتماد به نفس؛ موفقیت و خودشکوفایی؛ استقلال و روابط بین فردی سالم و ... را تجربه می‌کند.

رئیس اداره مشاوره و سلامت روان دانشگاه با بیان اینکه زنگ خطر بهداشت روان با تغییر در خلق، افکار و نهایتا رفتار افراد به صدا در می‌آید افزود: از همین رو باید به این تغییرات در خودمان و اطرافیانمان دقیق و حساس باشیم که البته لازمه‌ی آن در ابتدا اگاهی و شناخت نسبت به هیجانات خودمان و دیگران است. اگر عملکرد فرد در حیطه‌های اصلی زندگی مانند خانواده؛ شغل و تحصیل  ضعیف شود و نقش‌هایی که بر عهده دارد مثل نقش فرزندی؛ همسری، پدر یا مادری؛ دانشجو ، کارمند و ... دچار ضعف گردیده اینها زنگ خطر است. به طور مثال دانشجو است و دچار افت تحصیلی شده، کارمند است و اخیرا زیاد تذکر می‌گیرد یا همسر است و روابطش در زندگی مشترک صمیمیت لازم را ندارد، فرزند است و اخیرا بین او و پدر و مادرش زیاد تنش ایجاد می‌شود و... اینها همه می‌تواند عوامل هشداردهنده‌ای باشند که سلامت روان فرد وضعیت مطلوبی ندارد و از آنجا که همیشه پیشگیری مقدم بر درمان است در سلامت روان هم این مفهوم مصداق دارد و باید به همه این تغییرات هر چند جزئی حساس بود و با پیشگیری به موقع و انجام اقدامات لازم جهت ارتقاء سلامت روان، مانع ایجاد اختلال جدی شویم.

ملکوتی‌فر در ادامه به تشریح عوامل موثر بر سلامت روان پرداخت و ادامه داد: سبک زندگی ما ارتباط مستقیم با سلامت روان ما دارد. کیفیت تغذیه، خواب و استراحت کافی؛ ورزش و فعالیت بدنی؛ معنویت و ارتباط با خدا؛ کیفیت روابط بین فردی؛ اینکه با چه کسانی معاشرت می‌کنیم، آیا هدفی برای آینده داریم یا سردرگم هستیم. بطور کلی توصیه می‌کنم یک بیست و چهار ساعتی را از هفته گذشته انتخاب و بعد بررسی کنید که چه رفتارهایی داشته اید. چه ساعتی خوابیدید و چه ساعتی بیدار شدید. تغذیه شما چگونه بود. در طول روز چه کارهایی انجام دادید. آیا کاری بود که از انجامش احساس مفید بودن بکنید. چه دیدید و چه شنیدید و چه گفتید. بیشتر روز را به چه اندیشیدید. اینها تعیین کننده‌های جدی در سلامت و بهداشت روان ماست. البته ناگفته نماند که برخی عوامل در خانواده و جامعه وجود دارد که انتخابش با فرد نبوده و اثرات آن هم انکارناپذیر است اما نهایتا این خود ما هستیم که با افکار و اعمالمان تعیین کننده مستقیم احساسات و روحیاتمان هستیم.

وی افرادی که در معرض استرس‌های طولانی مدت بوده و کسانی که بیماری‌های مزمن دارند را افراد آسیب‌پذیر  در بعد بهداشت روان دانست و خاطنشان کرد: افرادی که بیماری‌شان سبک زندگی‌شان را تحت تاثیر قرار می‌دهد مثل: سالمندان، معلولین و افراد ناتوان جسمی، افرادی که مشکلات اقتصادی و معیشتی دارند افراد بی‌سرپرست یا بدسرپرست، افرادی که اخیرا عزیزشان فوت کرده است و امثالهم. اینها بیشتر در معرض آسیب‌های روانشناختی بوده و باید نصبت به مراقبت از آنها حساس باشیم.

رئیس اداره مشاوره و سلامت روان دانشگاه معتقد است که جامعه سالم را آدم‌های سالم تشکیل می‌دهند به طوری که در پیشبرد اهداف جامعه، خیلی مواقع سلامت روان بر سلامت جسم اولویت دارد. به این منظور که اگر افراد سلامت روان نداشته باشند نه تنها به پیشرفت جامعه کمکی نمی‌کنند بلکه گاهی ممکن است اثرات سوء هم داشته باشند. افرادی که بهداشت روان ندارند کم‌کم عملکردشان در نقش‌های مهم زندگی‌ ضعیف شده و اگر ادامه پیدا کند منجر به بیماری روان می‌شود که در آن موقع اختلال جدی در عملکرد پیدا می‌کنند. اما بر عکس میبینیم که فردی با وجود معلولیت جسمی، فرد موفقی می‌شود که اتفاقا در جامعه تاثیرگذار و سازنده است. پس می‌توان نتیجه گرفت که اگر دنبال رشد و پیشرفت در جامعه هستیم باید به سلامت افراد در همه ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی توجه کرد و اگر از هر بعدی آسیب وجود داشته باشد به همان میزان رشد فرد و جامعه هم متاثر می‌شود.

 راهکارهای ارتقاء بهداشت روان

ملکوتی‌فر در پاسخ به این سوال که چه راهکارهایی برای ارتقای بهداشت روان وجود داد گفت: همانگونه که به غذای جسممان باید اهمیت بدهیم و از خوردن غذاهای مضر که برای بدن مفید نیست پرهیز کنیم باید به غذای روحمان هم توجه داشته باشیم. باید بدانیم در دنیای حقیقی با چه کسانی تعامل داریم؟ دوستان ما چه کسانی باشند و درباره چه موضوعاتی گفتگو کنیم. قطعا دوستی با افرادی که خود از بهداشت روان برخوردارند به ارتقا سلامت روان شخص کمک می‌کند. اما این سوالات به وجود می‌آید که در دنیای مجازی چطور؟ چه کسانی را دنبال می‌کنیم؟ چه مطالبی را می‌خوانیم؟ چه تصاویری میبینیم؟ چه محتوایی را گوش می‌دهیم؟ برای داشتن بهداشت روان باید به همه اینها توجه ویژه داشت. پاسخ به این سوالات پیش بینی کننده بهداشت روان شما است. مگر می‌شود آهنگ غمگین و با محتوای پوچی و ناامیدی گوش بدهیم و حالمان خوب باشد؟ مگر می‌شود مطالب ناامید کننده؛ خشن و ترسناک بخوانیم و روانمان آسوده باشد! فکر ما؛ روح و روان ما از همان ابتدا مانند یک ظرف تمیز بوده که باید برای تمیز ماندن از آن مراقبت کنیم که چه محتوایی را در آن میریزیم. برخی افراد به مرور زمان آن را تبدیل به سطل زباله‌ای می‌کنند که هر محتوایی را می‌پذیرد و اینجا نقش خودمراقبتی پررنگ می‌شود. مراقبت کنیم که در طول روز انتخاب هایمان چگونه است؟انتخاب یعنی به چه فکر می‌کنم؟ و چگونه عمل می‌کنم؟ و مسئول این انتخاب‌ها خود افراد هستند. و در نهایت می‌توان گفت سبک زندگی سالم ارتباط مستقیم با سلامت روان افراد دارد.

این مقام مسئول دوران دانشجویی و تحصیل را یکی از اصلی‌ترین حیطه‌های زندگی فرد بیان کرد و افزود: در دوران دانشجویی خودمراقبتی اهمیت بالایی دارد بطوریکه اگر دانشجو سبک زندگی غلطی را پیش بگیرد می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری را به خود وارد کند که قطعا موفقت تحصیلی و شغلی آینده‌اش هم به خطر می‌افتد. فردی که بهداشت روان دارد برای آینده خود برنامه‌ریزی نموده و هدف مشخص می‌کند و انگیزه کافی هم برای تلاش دارد لذا این شخص احتمال موفقیتش بسیار بیشتر است.

ملکوتی‌فر تاکید کرد: انسان مخلوقی چند بعدی است و اگر قرار است رشد و پیشرفت کند همه ابعادش باید با هم رشد کرده و نمی‌شود فردی جسم سالمی داشته باشد و روان ناسالم. بالاخره این روان ناسالم اثرش را در جسم هم می‌گذارد. به همین دلیل نیز اگر دانشجویان بهداشت روان مطلوبی نداشته باشند تحصیل آنها نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و به موفقیت نخواهند رسید.

وی در پایان پل‌های ارتباطی با اداره مشاوره و سلامت روان دانشگاه را شماره تماس‌های ۴۴۰۱۸۳۷۵، ۴۴۰۱۸۳۸۲ و ۴۴۲۶۴۴۳۰-۰۵۱ بیان کرد و گفت: بهداشت روان به منزله همیشه شاد بودن نیست و زندگی افراد همواره با سختی‌ها و دشواری‌هایی همراه خواهد بود و آدم‌هایی موفق خواهند شد که می‌توانند از دل رنج و مشکلات گوهری استخراج کرده که ما به آن می‌گوییم رشد پس از مشکل.

خبرنگار: رومینا آسایش‌خواه

دبیر سرویس آموزشی پژوهشی مفدا سبزوار