چاپ    ارسال به دوست

دانستنيهاي دارويي براي خانواده‌ها:

نكاتي درباره چگونگي تهيه دارو

 خبرنگار ایفدونا (پایگاه خبری و اطلاع رسانی معاونت غذا و دارو )/براي تجويز آسان و صحيح دارو، اغلب داروها به اشكال ويژه و معيني توليد و عرضه مي‌شوند. در بسياري از فرآورده‌هاي گوناگون دارويي برخي مواد غير مؤثر و افزودني به ماده اصلي و مؤثر دارويي اضافه مي‌شود تا سبب ثبات، پايداري و طولاني شدن عمر دارو يا ايجاد طعم و رنگ مطبوع گردد. متداول‌ترين اشكال فرآورده‌هاي دارويي براي آشنايي بيشتر به طور اختصار در ادامه آورده شده‌اند:

1- اشكال خوراكي دارو

قرص (Tablet): متداولترين شكل مصرف داروها كه محتوي مواد مؤثر دارويي به صورت جامد، فشرده شده و غالباً گرد يا بيضي است. انواع گوناگوني از قرص مانند روكش دار، خط دار و آهسته رهش وجود دارند.

كپسول (Capsule): در اين شكل دارويي، ماده مؤثر به صورت پودر يا مايع در داخل يك پوشش ژلاتيني استوانه‌اي شكل قرار گرفته است. اين پوشش پس از مصرف خوراكي، در داخل دستگاه گوارش باز و ماده دارويي رها مي‌شود.

پودر (Powder): در اين شكل دارويي، ماده مؤثر به صورت پودر و معمولاً به مقادير معين داخل بسته‌هايي بسته‌بندي شده است كه غالباً به هنگام مصرف بايد در داخل آب يا مايعات ديگر حل شود.

شربت (Syrup): شربت‌هاي دارويي محلول‌هاي غليظ قندي محتوي ماده دارويي بوده كه تركيبات نگهدارنده و طعم دهنده نيز به آنها افزوده شده است.

الگزير(Elixir): اين شكل مايع دارو، محلولي از يك ماده دارويي در مخلوط شربت قند حاوي الكل است.

محلول خوراكي (Oral liquid):  اين شكل دارويي از حل كردن ماده مؤثر دارو در يك حلال و افزودن برخي مواد، نظير طعم‌دهنده‌ها توليد مي‌شود.

سوسپانسيون (Suspension): در اين فرآورده‌ها، ذرات ريز جامد دارو در يك مايع (معمولاً آب) به صورت تعليق درآمده اما حل نشده‌اند، بنابراين ته نشين مي‌شوند.

قطره خوراكي (Oral Drop): شكل مايع دارو به صورت محلول يا سوسپانسيون كه در حجم كم توليد و عرضه مي‌شود. در اغلب موارد قطره‌هاي خوراكي به هنگام مصرف، در آب يا مايعات رقيق مي‌شوند.

2- اشكال موضعي دارو

اين اشكال دارويي براي استفاده از ماده مؤثر بر روي پوست بدن يا برخي سطوح ديگر نظير چشم، گوش، بيني، مخاط دهان و يا مقعد توليد مي‌شوند. در اغلب موارد اين فرآورده‌ها براي ايجاد تأثيرات موضعي و محدود به آن ناحيه مبتلا مانند پوست، گوش و مقعد استفاده مي‌گردند، زيرا ورود آن داروي خاص به جريان خون ضرورتي نداشته يا نامطلوب است. در بعضي موارد فرآورده‌هاي موضعي طوري طراحي و توليد شده‌اند كه با استفاده از آنها ماده مؤثر دارويي از راه پوست يا مخاط بدن جذب و وارد جريان خون شده، در نهايت ايجاد تأثيرات عمومي در بدن مي‌نمايند؛ مانند شيافهاي مسكن و برگه (پچ) هاي پوستي نيتروگليسيرين.

پماد (Ointment): يك فرآورده موضعي چرب است، براي استفاده موضعي دارو بر روي منطقه‌اي از بدن يا به عنوان محافظ و يا نرم كننده مصرف مي‌شود.

كرم (Cream):  اين فرآورده شبيه پماد و فاقد پايه چرب است، در نتيجه راحت‌تر روي پوست پخش و جذب مي‌شود. اغلب فرآورده‌هاي آرايشي – بهداشتي و مرطوب كننده به اين شكل عرضه مي‌شوند.

ژل (Gel): فرآورده نيمه جامد امولسيوني و يا سوسپانسيوني است كه در مصرف آن بر روي پوست احساس خنكي حاصل مي‌شود.

لوسيون (Lotion): شكل مايع دارو به صورت محلول يا سوسپانسيون كه در حجم كم و غالباً در بسته بندي داراي قطره چكان و يا افشانه (اسپري) توليد و عرضه مي‌شود. انواع مختلفي از قطره‌ها نظير قطره‌هاي چشمي، قطره‌هاي گوشي، قطره‌هاي بيني، قطره‌هاي موضعي و قطره‌هاي خوراكي وجود دارد. بسياري از قطره‌ها به ويژه قطره‌هاي چشمي به صورت استريل توليد و بسته‌بندي مي‌شوند.

برچسب پوستي (Transdermal patch): اين فرآورده به شكل يك برگه چسبناك پوستي آغشته به دارو بر روي پوست ناحيه‌اي از بدن چسبانده مي‌شود. ماده دارويي به تدريج با عبور از پوست جذب عروق زير پوست شده و در سراسر بدن توزيع مي‌‌شود. مانند برچسب‌هاي نيتروگليسيرين يا هورمون‌هاي استروژني.

شياف (Suppository): شكل جامد، مخروطي و فشنگ مانند فرآورده دارويي است كه به سهولت از راه مقعد (شياف مقعدي يا ركتال) يا مهبل (شياف مهبلي يا واژينال) استعمال مي‌شود. ماده مؤثر دارويي به تدريج در مخاط مقعد يا مهبل رها و جذب شده در نتيجه تأثيرات موضعي و در برخي موارد عمومي دارو حاصل مي‌شود.

3- اشكال استنشاقي دارو

متداول‌ترين اشكال استنشاقي داروها به صورت اسپري (اينهالر يا پافر) و كپسول‌هاي استنشاقي است. اسپري يا افشانه، فرآورده‌هاي محلول يا سوسپانسيون تحت فشار دارو در يك محفظه مي‌باشند كه باهر بار فشار (يك پاف) مقدار مشخصي از دارو از داخل محفظه به درون بيني يا دهان و در نتيجه مجاري هوايي رها مي‌شود.

اين فرآورده‌ها عمدتاً به صورت موضعي بر روي مخاط تنفسي تأثير مي‌گذارند.

4- اشكال تزريقي دارو

شكل تزريقي داروها به صورت مايع، پودر مايع يا پودر آماده حل شدن در ظروف كوچك غالباً شيشه‌اي استريل و فاقد آلودگي مي‌باشند. اين داروها نهايتاً به صورت محلول يا سوسپانسيون در يك مايع تزريق مي‌شوند. اكثر داروهاي تزريقي امروزه به صورت آمپول (Ampule) تك دوزي توليد و توسط سرنگهاي استريل يك بار مصرف تزريق مي‌گردند.

البته برخي از داروهاي تزريقي هنوز به شكل ويال (Vial) چند دوزي در ظروف بزرگتر براي چندين تزريق عرضه مي‌شوند كه جهت جلوگيري از رشد ميكروب‌ها مواد مخصوصي نيز به آنها افزوده مي‌گردد.

فرآورده‌هاي حجيم تزريقي نيز مانند انواع سرم‌ها و محلول‌هاي تزريقي جهت مصارف مختلف توليد و عرضه مي‌شوند.

نكاتي درباره چگونگي تهيه دارو

/سلمانیان

تاریخ درج خبر: چهارشنبه ١٠ دی ١٣٩٣    / شماره خبر:  ٩٦٦  / تعداد بازدید:  3385