دیالیز

دیالیز نوعی درمان است که برخی فعالیتهای کلیه طبیعی را انجام می دهد.این درمان زمانی که کلیه های شما قادر به برآوردن نیازهای بدنتان نباشد مورد احتیاج است.

چه موقع دیالیز مورد نیاز است؟

  زمانی که دچار نارسایی  انتهایی کلیه شوید به دیالیز نیاز خواهید داشت—معمولاًزمانی که 85 تا 90 درصد عملکرد کلیه هاتان از بین برود.

دیالیز چه کار انجام می دهد؟

  شبیه کلیه های سالم،دیالیز تعادل بدنتان را حفظ می کند.دیالیز اعمال زیر را انجام می دهد:

·               مواد زائد،نمک و آب اضافی را به منظور جلوگیری ازانباشته شدنشان در بدن دفع می کند

·               سطح برخی مواد شیمیایی بدن مثل پتاسیم،سدیم و بی کربنات را در خونتان ثابت نگه می دارد

·               به تنظیم فشار خون کمک می کند

آیا نارسایی کلیه دائمی است؟

  نه همیشه.بعضی انواع نارسایی حاد کلیه با درمان بهتر می شوند.در برخی انواع نارسایی حاد کلیه ،دیالیز ممکن است تنها برای دورۀ کوتاهی از زمان ،تا بهتر شدن عملکرد کلیه ها نیاز باشد.

  در نارسایی مزمن یا انتهایی کلیه ها ،کلیه هاتان بهتر نخواهند شد  و شما برای باقیمانده زندگیتان به دیالیز نیاز خواهید داشت.اگر پزشکتان تشخیص دهدکه کاندید دریافت کلیه جدید هستید،ممکن است در لیست انتظار عمل قرار گیرید. 

دیالیز کجا انجام می شود؟

  دیالیز ممکن است در بیمارستان،در بخش دیالیز  غیر بیمارستانی ب،یا در خانه انجام شود.شما و پزشکتان بسته به وضعیت بالینی و علاقه تان تصمیم می گیرید کدام محل بهتر است.

آیا دیالیز انواع گوناگون دارد؟

  بله،دو نوع دیالیز وجود دارد—همودیالیز و دیالیز صفاقی

همودیالیز چیست؟

  در همودیالیز ،یک کلیه مصنوعی(همودیالیزر)برای تصفیه مواد زائد ، مواد شیمیایی، و مایعات اضافی از خون شما بکار می رود.برای فرستادن خونتان به درون کلیه مصنوعی ،پزشک نیاز به یک راه دسترسی(ورودی)به رگهای شما دارد.این امر با یک جراحی کوچک به درون بازو یا ساق شما امکان پذیر است.

  گاهی اوقات ،این راه با اتصال یک سرخرگ به ورید در ناحیه زیر پوستتان و تشکیل یک رگ خونی بزرگتر بنام فیستول عملی می شود.

  با این وجود در صورتیکه رگهای شما برای فیستول کافی نباشند،پزشک از یک لوله پلاستیکی برای اتصال یک سرخرگ و یک سیاهرگ زیر پوستتان استفاده می کند.این امر پیوند نامیده می شود.

  گاهی راه ورودی توسط یک لوله پلاستیکی باریک بنام کاتتر ایجاد می شود،که درون وریدهای بزرگ گردنی تان قرار می گیرد.این روش دسترسی موقتی است،ولی گاهی برای درمان دراز مدت بکار می رود.

معمولاً هر درمان همودیالیز حدود 4 ساعت طول می کشدو سه بار در هفته انجام می شود.

  یک روش همودیالیز بنام دیالیز با جریان بالاممکن است زمان کمتری ببرد.شما می توانید با پزشکتان مشورت کنید که ببیند آیا این درمان می تواند برای شما مناسب باشد.

دیالیز صفاقی چیست و چگونه کار می کند؟ 

  در این نوع دیالیز ،خون شما درون بدنتان  تصفیه می شود.پزشک یک عمل جراحی انجام خواهد داد تا یک لوله پلاستیکی بنام کاتتر را درون شکمتان جاسازی کند(کاتتر بِلی) و یک راه ورودی ایجاد کند.در طول درمان ،محدوده شکم (یا حفره پریتوئن )به آرامی از راه کاتتر با یک مایع دیالیز(دیالیزات) پر می شود.خون در سرخرگها و سیاهرگهایی که حفره صفاقی شما را پوشانده اند نگاه داشته می شود.مایعات اضافی و مواد زائد خارج از خون به درون دیالیزات کشیده می شوند.دو نوع عمدۀ دیالیز صفاقی وجود دارد.

انواع مختلف دیالیز صفاقی چیست و چگونه عمل می کنند؟

  چندین نوع دیالیز صفاقی وجود دارد ولی دو نوع عمده عبارتند از:دیالیز صفاقی مداوم سیار(CAPD)و  دیالیز صفاقی مداوم گردشی(CCPD).

  دیالیز صفاقی مداوم سیار(CAPD) تنها نوع دیالیز صفاقی است که بدون ماشین انجام می شود. معمولاً چهار یا پنج بار در روزدر خانه یا محل کار خودتان انجامش می دهید.یک کیسه دیالیز (حدود دو لیتر) را از طریق کاتتر وارد حفره پریتوئن  خود می کنید.مایع دیالیز برای  حدود چهار یا پنج ساعت  آنجا می ماند،قبل از اینکه به داخل کیسه برگردد و دور ریخته شود.این کار تعویض نامیده می شود.هر بار که عمل تعویض را انجام می دهید یک کیسه جدید دیالیز مصرف می کنید.درزمانی که دیالیز در حفره صفاقی شماست ،می توانید مشغول فعالیتهای روزمره خود در محیط کار ،مدرسه یا در خانه باشید.

  دیالیز صفاقی مداوم گردشی(CCPD) معمولاً در خانه با استفاده از یک ماشین بنام سیکلر انجام می شود.این  روش شبیه دیالیز صفاقی مداوم سیار(CAPD) است با این تفاوت که چندین سیکل(تعویض) صورت می گیرد.هر سیکل معمولاً 1-2/1 ساعت طول می کشد و تعویض ها در طول شب وقتی خوابیده اید انجام می شود.

آیا دیالیز به بهبود بیماری کلیوی کمک می کند؟

  خیر.دیالیز برخی اعمال کلیه سالم را انجام می دهد،ولی بیماری کلیوی را بهتر نمی کند.شما نیازمند درمان دیالیز برای تمام عمر هستید مگر اینکه بتوانید پیوند کلیه انجام دهید .

آیا دیالیز ناراحت کننده است؟

  ممکن است حین ورود سوزن به داخل فیستول یا گرافت کمی ناراحتی داشته باشید،ولی بیشتر بیماران مشکل دیگری ندارند.خود دیالیز  بدون درد است.با وجود ای%(6 برخی بیماران ممکن است افت فشار خون داشته باشند.اگر این مورد رخ دهد،ممکن است احساس ناراحتی در معده،استفراغ،سردرد یا دل پیچه داشته باشید.با دیالیزهای پی در پی، این  مشکلات بر طرف می شود.

از چه زمانی دیالیز وجود داشته است؟

  همودیالیز و دیالیز صفاقی از اواسط دهۀ 1940 انجام می شده است.دیالیز ،بعنوان یک درمان معمول از سال 1960 شروع گردید و هم اکنون یک درمان استاندارد در همه جای دنیا است. CAPDاز سال 1976 شروع شد.هزاران بیمار  با این درمان  مداوا شده اند. 

چه مدت می توانید با دیالیز زنده بمانید؟

  هنوز دقیق نمی دانیم چه مدت بیماران روی دیالیز زنده می مانند.فکر می کنیم برخی بیماران  دیالیزی ممکن است مثل افراد بدون ناراحتی کلیه عمر کنند. 

آیا دیالیز گران قیمت است؟

  بله.دیالیز هزینه زیادی بر می دارد.البته دولت 80٪ کل هزینۀ دیالیز اکثر بیماران را پرداخت می کند.بیمه های درمانی خصوصی یا سازمانهای همیاری  پزشکی در پرداخت هزینه کمک می کنند. 

آیا بیماران دیالیزی احساس طبیعی دارند؟ 

  بسیاری بیماران بجز زمان دیالیز زندگی طبیعی دارند.دیالیز معمولاً  احساس بهتری به شما می دهد زیرا بسیاری مشکلات مربوط به نارسایی کلیه را رفع می کند.شما و خانواده تان برای استفاده از دیالیز به زمان نیاز دارید.

آیا بیماران دیالیزی باید رژیمشان را کنترل کنند؟

  بله.شما ممکن است روی یک رژیم خاص باشید.ممکن است قادر نباشید هر چه دوست دارید بخو%D(ید،و ممکن است لازم باشد مقدار مایعات مصرفی را محدود کنید.تغذیه شما ممکن است بسته به نوع دیالیز تغییر کند. 

آیا بیماران دیالیزی می توانند مسافرت کنند؟

  بله .مراکز دیالیز در هر نقطه ازايران و بسیاری کشورهای خارجی وجود دارد.درمان استاندارد شده است.شما باید قبل از مسافرت در مرکز دیگری وقت دیالیز بگیرید.پرسنل مرکز دیالیز شما می توانند به شما برای وقت گرفتن کمک کنند.

آیا بیماران دیالیزی قادر به ادامه کار هستند؟

  بسیاری بیماران  دیالیزی پس از انجام دیالیز قادر به بازگشت به کار هستند.اگر کار شما فعالیت بدنی زیادی را می طلبد(بلند کردن اجسام سنگین،حفاری و غیره)،ممکن است نیاز به تغییر شغل داشته باشید.

 دیالیزی ها و مشكل تغذیه
كلیه را پالایشگاه بدن می دانند چرا كه وظیفه پاكسازی خون را به عهده دارد و هر روز چندین بار تمامی خون موجود در بدن از این دو عضو كوچك عبور می كنند تا از تمام مواد زائد كه طی سوخت و ساز بدن تولید می شوند پاك شود.

اما وقتى زمانى مى رسد كه كليه هاى شخص از كار مى افتد و ديگر نمى تواند وظيفه خود را انجام دهد اينجاست كه تنها راه نجات فرد بيمار راهى نيست جز دياليز.

اما واقعيت اين است كه يك بيمار دياليزى براى حفظ جان علاوه بر دياليز به يك چيز مهم ديگر هم احتياج دارد. چيزى كه بسيارى از كسانى كه به دليل از كارافتادن كليه ها جانشان را از دست مى دهند از آن غافلند. بله! درست حدس زديد! تغذيه... واقعيتى مهم كه هرگز نمى توان آن را ناديده گرفت. امروز از تغذيه و نكات مهمى كه در اين رابطه شما بيمار دياليزى بايد بدان توجه داشته باشيد مى گوييم پس نكات زير را بخوانيد و جدى بگيريد...

• مهمترين نكته اى كه اين بيماران بايد به آن توجه داشته باشند اجتناب از سوء تغذيه است. اصولاً سوء تغذيه در اين بيماران به شدت برايشان خطرناك است و به عنوان يكى از عوامل مرگ و مير آنها محسوب مى شود. طبق آخرين تحقيقات به عمل آمده حدود ۸- ۶ درصد از بيماران دياليزى دچار سوء تغذيه هستند و اين خود موجبات مرگ آنها را فراهم مى آورد. اين خود گوياى اين مطلب است كه بحث تغذيه در اين بيماران تا چه حد مهم است.

• بيمار دياليزى طى اين پروسه درمانى مقاديرى پروتئين خونش را از دست مى دهد و اين خود سوء تغذيه او را شديدتر مى كند. از اين رو توصيه مى شود روزانه ۱۵۰-۱۳۰ گرم گوشت پخته بدون چربى مصرف كند تا كمبود پروتئين بدنش جبران شود. البته نكته مهم اينجاست كه گوشت مصرفى اين بيماران بايد كاملاً بدون چربى باشد. از اين رو توصيه اكيد مى شود كه گوشت هاى صاف و بدون چربى را آب پز كنند و ميل بفرمايند.

• شايد باورش كمى سخت باشد اما واقعيت دارد كه علت مرگ ۵۰ درصد از اين بيماران چربى بالا است. مصرف چربى در اين بيماران مثل سم است و بايد مصرف آن را محدود كنند. روغن هاى جامد و روغن هاى اشباع براى اين دسته از بيماران بسيار مضر است. از اين رو توصيه مى شود در صورت استفاده از چربى، از روغن هاى ذرت و روغن زيتون آن هم به ميزان كم مصرف كنند. مصرف فرآورده هاى پرچرب مثل بستنى، ماست پرچرب، خامه به شدت ممنوع شود.

• مصرف فيبر غذايى مثل سبزيجات و ميوه جات را فراموش نكنند. البته در مصرف ميوه جات بايد به پاره اى نكات توجه داشته باشند كه در ادامه بيان خواهم كرد اما مصرف سبزيجات را حتماً در رژيم غذايى شان قرار دهند. از اين رو توصيه مى شود روزانه حدود گرم فيبر در قالب سبزيجات و ميوه جات مصرف كنند.

• در مصرف مايعات زياد ه روى نكنند. به دليل از كارافتادن كليه ها مصرف زياد مايعات در اينها باعث مى شود به سرعت حجم خون بالا رود و اين حجم اضافى خون را به صورت فشارخون بالا نارسايى قلبى نشان دهد اما به دنبال دياليز و كاهش ناگهانى حجم خون بيمار با كاهش فشار شديد خون، انقباض هاى عضلانى دردناك و صدمه به قلب مواجه شود. از اين رو توصيه مى شود روزانه بيشتر از CC۱۰۰۰-۱۵۰۰ مايعات مصرف نكنند.

• مصرف ميوه هايى كه حاوى پتاسيم بالا هستند در اين بيماران كار درستى نيست. از اين رو در مصرف ميوه هايى همچون موز، كيوى، شليل، خربزه، آلو زرد و طالبى زياده روى نكنند. البته ويتامين ها در اين بيمارى بسيار برايشان مفيد است اما اين ميوه ها به دليل داشتن پتاسيم بالا برايشان ضرر دارد.

• همان طور كه گفته شد مصرف ويتامين ها براى اين بيماران ضرورى است اما بايد در مصرف ويتامين هاى محلول در چربى مثل ويتامين D ، E و A افراط و زياده روى نكنند. از اين رو مصرف جگر، آجيل، خرما، سيب زمينى و ساير خوردنى ها از اين قبيل در اين بيماران بايد با احتياط مصرف شود.۲۵-۲۰

• مصرف نمك در اين بيماران بايد كاملاً محدود شود. مصرف نمك سبب افزايش فشارخون مى شود و فشارخون سبب مى شود تا عوارض بيمارى در اينها بسيار تشديد شود از اين رو توصيه مى شود كه روزانه بيشتر از يك دهم يك قاشق چايخورى نمك بيشتر مصرف نكنند.

• و در آخر اين كه بيماران دياليزى هم همچون همه بيماران ديگر مى توانند با رعايت پاره اى نكات در امر تغذيه بسيارى از عوارض بيمارى را در خودشان بكاهند، تغذيه خوب و اصولى را جدى بگيرند و آن را در همه حال رعايت كنند