معاونت درمان

دانشگاه علوم پزشکی سبزوار

 شیوه نامه برگزاری

دوره های آموزشی ضمن خدمت مشاغل پرستاری

 دانشگاه علوم پزشکی سبزوار

هدف

هدف از تدوین این روش اجرایی، تعیین ضوابط و چگونگی برگزاري کارگاه ها ، سمینار هاي علمی تخصصی و دوره هاي آموزشی، با هدف بکارگیري دانش روز جهت ارتقاء سطح علمی و عملی فراگیران میباشد.

 دامنه کاربرد

این روش اجرایی در بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی سبزوار و در مورد کلیه آموزشهاي تخصصی و حرفه اي کادر پرستاری در چارچوب دوره آموزشی، کارگاه و سمینار کاربرد دارد.

 مسئولیت اجرا

مسئولیت اجرا و برنامه ریزي در این روش اجرایی به عهده مدیران پرستاری وسوپروایزرهای آموزشی بیمارستانهای تابعه است.

مسئولیت نظارت بر حسن اجراي این روش اجرایی به عهده مدیریت پرستاری دانشگاه می باشد.

 کارگاه

برنامه آموزشی فشرده اي است که با هدف انتقال دانش و کسب مهارت در مورد موضوعی خاص به صورت تئوري و عملی برگزار میشود.

 سمینار

گردهمایی است که با حضور اساتید، افراد متخصص و دانشجویان و ارائه سخنرانی در مورد یک موضوع خاص برگزار میشود.

 دوره آموزشی ویژه

به دورهاي اطلاق میشود که بر اساس درخواست سازمانها، مراکز و سایر متقاضیان، خارج از تقویم آموزشی اعلام شده، به صورت فوق العاده برگزار میشود و میتواند شامل دوره آموزشی باشد.

 کمیته آموزشی

کمیته هایی است که وظیفه بررسی نیازسنجیها، اولویت بندي و برنامه ریزي خدمات آموزشی را به عهده دارد. اعضاي این کمیته عبارتند از: مدیر یت پرستاری دانشگاه  به عنوان مسئول کمیته، کارشناس آموزش مدیریت پرستاری به عنوان دبیر کمیته وسوپروایزرهای آموزشی بیمارستانهای تابعه به عنوان اعضای کمیته می باشند.

تبصره :در صورت نیاز از فرد یا افراد متخصص و مجرب با انتخاب مدیر یت پرستاری به عنوان مدعو دعوت به عمل می آید.

 اثربخشی آموزش

فرایندي است که طی آن میزان تحقق اهداف آموزشی تعیین می شود. اثربخشی دوره آموزشی هر یک از کارکنان حداقل سه ماه پس از برگزاري دوره، توسط سوپروایزرهای آموزشی بیمارستانهای تابعه انجام وپس از بررسی وانجام مداخلات اصلاحی لازم توسط مدیران پرستاری بیمارستانها نتایج به مدیریت پرستاری دانشگاه گزارش میشود.

 نیازهاي آموزشی

فرم نیاز سنجی آموزشی کارکنان توسط سوپروایزرهای آموزشی بیمارستانهای تابعه در فروردین  ماه هر سال به  مسئولین بخشها ارسال میشود.فرم مذکور توسط مسئولین بخشها  جهت تعیین نیازسنجی آموزشی در اختیارپرسنل قرار میگیرد مسئولین بخشها  نیازهاي آموزشی را در فرم نیازسنجی آموزشی  شناسایی وجمع بندي میکنند. این فرمها توسط مسئولین بخشهاتأیید و به سوپروایزرهای آموزشی ارسال میشودفرم مورد نظر بعد از تاییدمدیرپرستاری بیمارستان در کمیته آموزشی بررسی و در صورت تایید، اقدامات لازم جهت برنامه ریزي و ارائه خدمات آموزشی ودریافت مجوز توسط مدیریت پرستاری  انجام میشود.

 فرایند دریافت مجوز برگزاری دوره آموزشی:

فرم کلیات برنامه های آموزشی به تفکیک عنوان دوره,نوع دوره(عمومی,شغلی وبهبود مدیریت),میزان ساعت وتعداد تقریبی شرکت کنندگان وشیوه برگزاری دوره(حضوری-غیرحضوری)توسط مدیریت پرستاری تکمیل وجهت دریافت مجوز برگزاری به معاونت توسعه ومدیریت منابع ارسال می شود.

 تقویم برگزاری دوره های آموزشی:

زمان برگزاری دوره های آموزشی در کمیته آموزشی تعیین می گرددوسوپروایزرهای آموزشی موظف به برنامه ریزی وبرگزاری دوره بر اساس تقویم دوره ها می باشند.

 ضوابط اجرایی برگزاری دوره آموزشی:

شرکت کنندگان در طول دوره موظف به رعایت آیین نامه انضباطی به شرح ذيل می باشند:

- حضور مرتب و منظم شركت كنندگان در کلیه دوره ها الزامی بوده و غیبت بیش از يك دهم (1/0) از کل ساعات دوره منجر به عدم صدور گواهی نامه خواهد شد.

- لازم است جلسات رأس ساعت مقرر تشکیل گردد. بديهي است تأخیر در ورود و تعجیل در خروج شرکت کنندگان به منزله غیبت محسوب خواهد شد.

- رعایت شئون اسلامی، حجاب، اخلاق و حفظ حرمت کلاس درس و استاد و رعایت نظم برای کلیه افراد شرکت کننده در دوره الزامی است.

- کلیه شرکت کنندگان موظف به رعایت دستورالعمل ریاست محترم جمهوری اعم از پوشش اسلامي و ... کارکنان دولت مي- باشند.

      - کلیه شرکت کنندگان موظف اند برای هر کلاس فرم حضور و غیاب را تکمیل و امضاء نمایند. (برای دوره        هایي که در روزهای متفاوت تشکیل می شوند هر روز ، فرم جداگانه تکمیل گردد). بدیهی است عدم تکمیل  فرم   ثبت نام  به مفهوم عدم شرکت در دوره آموزشی است.

    -افرادی که برای دیگران نام نویسی و امضاء نمایند، گواهینامه آموزشي صادر نشده و با فرد خاطی برابر مقررات  اداری برخورد خواهد شد.

    لازم است رابطین محترم آموزشی واحدها پس از دریافت ضوابط اجرایی ، مراتب را به اطلاع کلیه ذینفعان    برسانند.

مسئولیت حسن اجرای دستورالعمل فوق به عهده بالاترین مقام اجرایی واحد می باشد.

ارزشیابی دوره آموزشی، کارگاه و سمینار

ارزشیابی دوره آموزشی، کارگاه و سمینار توسط مدیریت پرستاری و بر اساس فرم نظرسنجی دوره آموزشی/ کارگاه/ سمینار که پس از اتمام دوره در اختیار شرکت کنندگان قرار می گیرد انجام میشود. مدیریت پرستاری پس ازبررسی و محاسبه امتیازات نسبت به ارزشیابی دوره برگزار شده اقدام مینمایدو نتیجه را به معاونت محترم درمان گزارش وبه سوپروایزرهای آموزشی بیمارستانها تابعه ارسال می نماید .سوپروایزرهای آموزشی بیمارستانهای تابعه موظف هستند با هماهنگی مدیران پرستاری نسبت به رفع اشکالات اقدام نماید.

 ثبت  گواهینامه آموزشی

براي کلیه شرکت کنندگان که در آزمون پایانی دوره آموزشی و کارگاه، حداقل 60 نمره از 100 نمره را کسب نمایند ، دوره آموزشی در شناسنامه آموزشی ثبت می شود.

براي مدرسین هر کارگاه و سمینار در پایان برگزاري آنها از طرف سوپروایزرهای آموزشی گواهی تدریس صادروجهت امضاء معاون درمان به مدیریت پرستاری ارسال میشود.

 شناسنامه آموزشی:

کاربرگی الکترونیکی است که تمامی اطلاعات آموزشی هریک از کارمندان اعم از اطلاعات پرسنلی,آموزشهای مورد نیاز,آموزشهای گذرانده شده ومعادل سازی فعالیتهای علمی مرتبط با شغل کارمند (تالیف,تحقیق,ترجمه وتدریس و....)در آن ثبت ونگهداری می گرددودرارتقاءانتصاب وارزشیابی عملکرد کارمندان مورد استفاده قرار می گیرد.

  اصول طراحی يک کارگاه آموزشی

 مقدمه

بخش اصلی فعاليت کارکنان نظام ارائه خدمات سلامت را آموزش تشکيل می دهد. بنابراين آشنايي اصولی با نحوه طراحی و اجرای برنامه های آموزشی و استفاده از روش ها و شيوه های آموزش اثربخش توسط آنان اهميت بسيار دارد. يکی از شيوه هايی که به صورت شايع در آموزش سلامت به کار می رود، کارگاه آموزشی است. شیوه نامه  حاضر با هدف گسترش دانش وارتقای مهارت سوپروایزرهای آموزشی در زمينه اصول علمی و عملی طراحی يک کارگاه آموزشی تدوين شده است تا سوپروایزرهای آموزشی بتوانند کارگاه های آموزشی استاندارد و اثربخش طراحی کنند و با اجرای درست آنها بتوانند فرآيند يادگيری در مخاطبان را تعميق بخشند.

عناوين

1-   کارگاه آموزشی و ويژگی های آن به عنوان يک شيوه آموزشی

2-  اصول طراحی يک کارگاه آموزشی

3- اصول اجرای کارگاه آموزشی

4- ارزيابی يک کارگاه آموزشی.

 امکانات مورد نياز برای اجرای برنامه

1-   مکان کارگاه

·       سالني با ظرفيت 40 نفر، با ميز U شکل، صندلي هاي راحت و تجهيزات صوتي مناسب  فضاي مناسب براي برگزاري جلسات کار گروهي مجزا از سالن اصلي داراي ميز و صندلي و وايت برد

·          پرده نمايش و اورهد، ويدئو پروژکتور و کامپيوتر، وايت برد و ماژيک وايت بورد

2-  مواد مصرفي

·         فولدر يا كلاسور حاوی چند برگه سفيد A4، خودکار و بسته آموزشي کارگاه

·         طلق شفاف و ماژيک آن ثبت نتايج کارهاي گروهي

·         پذيرايي متناسب با امکانات موجود

·         مدت زمان کارگاه:6ساعت(8صبح لغایت 14 بعدالظهر)

نحوه ارزيابي شركت كنندگان

• ارزيابي ابتدايي شرکت کنندگان با استفاده از پيش آزمون طراحي شده
• ارزيابي مرحله اي با استفاده از پرسش هاي مرحله اي و سنجش ميزان حضور فعال شرکت کنندگان
• ارزيابي پاياني شرکت کنندگان با استفاده از پس آزمون طراحي شده

 کارگاه آموزشی و ويژگی های آن به عنوان يک شيوه آموزشی

ويژگی های يک کارگاه آموزشی (Workshop): شيوه آموزشی متشکل از جلسات بحث گروهی که در آن، مجموعه ای از فعاليت های آموزشی برای افراد مرتبط با يک رشته خاص يا رشته های نزديک به هم طراحی و اجرا می شوند. هدف اين شيوه آموزشی، بررسی دقيق ابعاد يک موضوع و حل مساله مورد نظر است.

در جلسه اصلی هر کارگاه که با حضور کليه شرکت کنندگان تشکيل می شود، علاوه بر ارائه نکات اساسی مرتبط با موضوع، نتايج حاصل از بحث های انجام شده در گروه ها مورد توجه قرار می گيرد.

کارگاه های آموزشی شباهت زيادی به جلسات مشورتی دارند ولی زمان آنها می تواند بيش از يک روز باشد.

مخاطب محور بودن کارگاه آموزشی: تدوين محتوای يک کارگاه آموزشی براساس ويژگی های فردی و گروهی و همچنين نيازها، خواسته ها، علايق و انتظارات گروه مخاطب، يک ضرورت است. بنابراين شناخت مخاطبان نقش مهمی در موفقيت يک کارگاه خواهد داشت. اطلاع از اندازه گروه هدف، وضعيت شغلی و تخصصی در گروه، سن، جنس و ميزان آشنايي با موضوع در شرکت کنندگان، به مجريان برنامه آموزشی کمک می کند تا کارگاه آموزشی اثربخش تری طراحی و اجرا نمايند.

با وجود آن که بسياری از کارگاه های آموزشی برای گروه هايي طراحی و اجرا می شود که حوزه کاری مشخص و نيازهای آموزشی شناخته شده دارند، ولی بهترين حالت آن است که فرصت کافی برای جمع آوری نظرات گروه هدف برنامه وجود داشته باشد و پاشخگويي مخاطبان به پرسشنامه های هدفمند و تحليل نتايج آن قبل از طراحی کارگاه، تعيين انتظارات، سطح اطلاعات و آگاهی های قبلی و نيازهای اختصاصی، امکان پذير باشد.

در صورت عدم اطلاع طراحان يک کارگاه آموزشی از نيازها و خواسته های گروه هدف، لازم است مشخص شود:

1. آنها با شرکت در کارگاه به دنبال چه هستند؟

2.     حضور افراد در کارگاه اجباری است يا اختياری؟ دليل حضور افراد در کارگاه چيست؟ برای حضور فعالانه در کارگاه، محدوديت هايي دارند؟

سازماندهی يک کارگاه آموزشی: سازماندهی يک کارگاه، تعيين نحوه ارائه فعاليت های کارگاهی که بتواند شرکت کنندگان را برای توجه به محتوا و شکل کارگاه و حفظ علاقمندی آنان، ترغيب نمايد. لازم است تمام فعاليت های مرتبط با کارگاه، به طور دقيق طراحی شود. با اين حال، با توجه به احتمال بروز وقايع پيش بينی نشده در زمان اجرای يک کارگاه آموزشی، و نيز اطلاع از قدرت درک مطالب و سطح انرژی افراد، انعطاف در تنظيم محتوا و شکل ارائه فعاليت ها، اهميت بسيار دارد.

در انتخاب فعاليت های يک کارگاه آموزشی، بايد به جذابيت فعاليت ها توجه داشت. تناسب فعاليت ها با گروه هدف برنامه، شامل تعداد و زمان هر فعاليت، ضروری است. برای يک کارگاه يک روزه که معمولا 6 تا 8 ساعت به طول می انجامد، 5 يا 6 فعاليت مناسب است. بسياری از مدرسان تمايل دارند برای کارگاه، فعاليت هاي هيجان انگيز و مفرح و يا فعاليت هايي که در تجربه های قبلی موفق بوده را در نظر بگيرند.

طراحی يک کارگاه آموزشی

 برنامه کارگاه، نقشه اجرای گام به گام کارگاه است. بنابراين لازم است براساس برنامه عمل کنيم. با اين حال، بايد انتظار اتفاقات غيرمنتظره و پيش بينی نشده را هم داشته باشيم. گاهی ارائه يک نظر از سوی يک شرکت کننده باعث تغيير اساسی و حتی حذف يا تفصيل بخش هايي از آن خواهد شد. بنابراين توجه به معيارهای استاندارد طراحی يک کارگاه آموزشی بسيار مهم است. در زير تعدادی از اين معيارها معرفی شده است:

·      تعيين هدف کلی و اهداف رفتاری کارگاه

·      اختصاصی بودن کارگاه: به ياد داشته باشيم که چارچوب کارگاه را خود تنظيم کنيم و از کارهای ديگران کپی برداری نکنيم. با وجود مشترک بودن اصول، جزييات هر کارگاه با کارگاه ديگر متفاوت است.

·      اطمينان از متناسب بودن فضای کارگاه: نحوه قرارگيری شرکت کنندگان و چينش صندلی ها در فضای اصلی کارگاه می تواند محيطی آرام و مشارکتی ايجاد کند و يا برعکس عمل نمايد. علاوه بر فضای اصلی، درنظر گرفتن فضاهای اختصاصی برای بحث در گروه های کوچک تر نيز اهميت دارد.

·      اطمينان از فراهم بودن مواد و وسايل لازم برای برگزاری کارگاه

·      داشتن برنامه زمان بندی برای کارگاه:

الف- اختصاص زمان کافی برای هر بخش از برنامه کارگاه (ارائه بحث، کار گروهی، مرور مطالب و ...)

ب- در نظرگرفتن زمان استراحت با هدف حفظ و افزايش سطح انرژی شرکت کنندگان در طول زمان برگزاری کارگاه (در کارگاه هايبا مدت بيش از 5/1 ساعت، اختصاص زمانی برای استراحت لازم است)

ج- زمان مناسب هر فعاليت: ارائه مطالب مهم و کليدی، تماشای يک فيلم يا شنيدن سخنرانی در ابتدای برنامه کارگاه و زمان صبح مناسب تر است، در حالی که اگر قرار است فعاليتی بعد از ناهار انجام شود، بهتر است از نوع فعاليت های گروهی باشد تا مانع از خواب آلودگی درافراد شود.

·      همراه کردن شرکت کنندگان با برنامه کارگاه: استفاده از روش ها و شيوه های مشارکتی علاوه بر کاهش خستگی در مخاطبان، به تعميق يادگيری نيز کمک می کند.

·      استفاده از چند مدرس: حضور بيش از يک نفر به عنوان مدرس برای ارائه مطالب، علاوه بر کاهش فشار بر يک نفر، می تواند مانور بيشتر برای ارائه بهتر محتوای کارگاه را امکان پذير سازد.

·      تهيه مواد مکتوب برای شرکت کنندگان: برای تقويت شرکت فعالانه افراد در برنامه کارگاه و ايجاد فرصتی برای استفاده از منابع مدرس سودمند است و می تواند کپی اسلايدها، متون آموزشی، کتابچه ها و دستورالعمل ها و فرم های مورد نياز برای عملياتی شدن مطالب کارگاه باشند.

 اجرای يک کارگاه آموزشی

 اجرای درست کارگاه آموزشی طراحی شده برای رسيدن به اهداف رفتاری مورد نظر، اهميت بسياری دارد.

براساس وضعيت گروه مخاطب و مجريان برنامه، گاه لازم است فعاليت ها به صورت پشت سر هم انجام شود و گاهی لازم است از سرعت ارائه مطالب کم شود.

1-خوشامدگويي و بيان اهداف کارگاه: در ابتدای برنامه لازم است ضمن معرفی خود برای شرکت کنندگان، کلياتی از کارگاه را بيان کنيم. بيان اهداف و چارچوب زمانی کلی برنامه سبب می شود که آنان از اين که بدانند چه انتظاراتی بايد از کارگاه داشته باشند و اين انتظارات در چه زمانی برآورده می شود، احساس خوبی داشته باشند. بيان خروجی های کارگاه، شروع خوبی برای کارگاه خواهد بود.

2-              آشنايي اوليه و يخ شکنی (Ice-Breaking): از شرکت کنندگان بخواهيد تا خودشان را معرفی کنند. از آنها بخواهيد تا همراه با معرفی خود، در جمله ای کوتاه انتظارات و نيازهای خود را هم بيان کنند، با تعيين سقف زمانی مشخص برای اين مرحله، مانع از طولانی شدن زمان آن شويد. يخ شکنی علاوه بر اين که افراد را برای دنبال کردن فعاليت های کارگاه تحريک می کند، سبب می شود تا انتظارات مشترکی شکل بگيرد و افراد احساس اشتراک نظر با ديگران کنند.با حاکم کردن جو دوستانه و حتی غير رسمی، می توان فرايند يادگيری را در شرکت کنندگان تقويت کرد.

3-             بيان تاريخچه و زمينه کلی موضوع کارگاه: در اولين بخش کارگاه، لازم است مشخص کنيم:

الف- موضوع مذکور از چه زمانی، کجا، توسط چه کسانی و برای کدام گروه مطرح شد؟

ب- وضعيت موضوع در حال حاضر در کشور چگونه است؟

ج- چرا پرداختن به موضوع مهم است؟

د- چرا افراد بايد درباره آن بدانند و آن را به کار بگيرند؟

4-             آغاز ارائه فعاليت ها: در ابتدای برنامه کارگاه شرکت کنندگان را بايد نسبت به موضوع برنامه و شرکت در تمام فعاليت های کارگاه متعهد کرد و به آنها فرصت داد تا واکنش مناسب نشان دهند.

5-              جلو بردن برنامه: اگر آنچه در کارگاه ارائه می شود براساس نظمی منطقی و گام به گام طراحی شده باشد، برقراری ارتباط بين بخش های مختلف مطالب امکان پذير خواهد بود. حفظ توالی منطقی بين محورهای اصلی مطالب کارگاه ضروری است. چنين نظمی در بسته آموزشی ارائه شده نيز بايد قابل مشاهده باشد.

6-             ارائه محتوای کارگاه و يا راهنمای عملی استفاده از آن: در حين کارگاه و به ويژه بعد از آن، شرکت کنندگان ممکن است از خود يا مدرسان کارگاه بپرسند آنچه در اينجا يادگرفتم را چگونه می توانم در محيط واقعی به کار بگيرم؟ برای توجه و تلاش برای رفع اين نگرانی استفاده از بارش افکار و ارائه نظرات عمومی برای آگاهی از نحوه کاربرد مطالب ارائه شده موثر خواهد بود..

7-             زمان نمايش پاورپوينت ها را محدود کنيد. اختصاص زمان بيش از 15 تا 20 دقيقه پشت سر هم و بيشتر از 40 تا 45 دقيقه در کل، مانع از انجام فعاليت موثر در کارگاه خواهد شد. در بين اين زمان ها می توان از فعاليت های مشارکتی مانند پرسش و پاسخ، بارش افکار، کار گروهی، ايفای نقش و ... استفاده کرد.

8-             در طول کارگاه، حداقل يک يا دو فعاليت که باعث شود افراد از جای خودشان بلند شوند داشته باشيد.

9-              اختتاميه: بحث پايانی با گروه مخاطب و پرسش مستقيم از آنها می تواند باعث تسهيل جمع بندی کارگاه شود. پرسش درباره برآورده شدن يا نشدن انتظارات آنان از کارگاه، لحظات خوبی که در کارگاه داشتند يا شاهد آن بودند، معرفی بخش های کاربردی تر و ... در بخش پايانی برنامه کارگاه، جالب و البته سودمند خواهد بود.

ارزشیابی يک کارگاه آموزشی

ارزشيابی پايانی کارگاه برای اطمينان از دستيابی به اهداف رفتاری تدوين شده که معمولا با پاسخگويي به سئوالات پس آزمون و مقايسه آن با نتايج پيش آزمون انجام می شود، نيز بخش ديگر ارزشيابی کارگاه است.

دريافت نظرات شرکت کنندگان درباره نحوه اجرای برنامه که با تکميل فرم ارزيابی توسط شرکت کنندگان و در پايان کارگاه انجام می شود، بازخوردی است که برای ارتقای سطح کيفی کارگاه های بعدی سودمند است.